Ouwe meuk

Vorige week bezocht ik in het kader van het Ouwe Meuk Genootschaft met enkele meuk-genoten diverse locaties in en rond Berlijn, waaronder de Heilstätten Beelitz, de Bärenquell Brauerei, een depot van Berlijnse Muur elementen, Chemiewerk Rükana Rüdersdorf en tenslotte Südwestkirchhof Stahnsdorf – plaatsen die tot nu toe weliswaar de sloopkogels maar niet de tand des tijds hebben kunnen weerstaan. Naast een zestal onvergetelijke avonden met volop worst en bier, gezelligheid en goede gesprekken leverde dat een avontuurlijke onderdompeling op in het fenomeen ‘urban exploration’ (ook wel ‘urbex’ genaamd) – een tak van sport die het OMG op het lijf geschreven is.

Wat maakt urbex zo leuk? Op de eerste plaats is het een vorm van avontuur die de jongen in ons doet herleven, vooral omdat het de verbeelding enorm prikkelt: de spanning van het binnendringen in vervallen gebouwen, waar de spoken van het verleden een verbond hebben gesloten met de schaduw van de sterke arm die vanachter elke hoek op zou kunnen duiken. Het gevoel jager te zijn – jager van beelden in dit geval. Het gekraak van splinterend glas, het gevaar door de vloer te zakken, de koude wind die door een open raam de gang in guurt; het gestommel van randfiguren die elders met verf of oude metalen in de weer zijn, wellicht een pot bonen opwarmend boven een vuur van sloophout.

In fotografische zin – en urbex is vooral een fotografische discipline – lijkt de opgave simpel: foto’s maken van ouwe meuk. Maar om beelden te maken die net zo spannend zijn als de ervaring van het maken zelf is een bijna onmogelijke opgave, die laat zich nauwelijks vatten binnen het kader van een beeld, zoals blijkt tijdens de nabewerking.

Dan wordt duidelijk, dat de werkelijke opgave daarin ligt om een eigen emotie of idee mee te geven die onafhankelijk is van plaats en tijd, blijvender en overtuigender dan de fascinatie voor verval en ondergang. Het gaat erom boven de vergankelijke materie uit te stijgen, verheven te worden door de eigen verbeelding, het verlangen het oneindige te vinden in de vergankelijkheid. Beelden die de genadeloze selectie willen overleven moeten dan vooral de schoonheid van de weemoed dragen, sterfelijkheid benadrukken – maar ook als offer, als trap die leidt naar een hoger zijn, als venster op nieuw leven – alles tegen de achtergrond van de herfsttinten en de vochtige grauwheid buiten die de transformatie beklemtonen en bespoedigen.

De verlatenheid in het moment van de dood wordt verder benadrukt door kleine menselijke tekenen als restjes vitrage, het skelet van een stoel, de handtekening van een grafittist, de schaduw van een toevallige bezoeker (of: de fotograaf?). En vooral de lichtval – die nergens puurder, zachter en essentiëler is dan juist daar waar verder nauwelijks meer iets te zien is. Het licht te zien in de duisternis, in de omkering – het mystieke moment te vatten, dàt zie ik als de werkelijke uitdaging die in urbex fotografie besloten ligt.