Francesca en ik

Op 2 april komt “How to play Francesca Woodman”, het theaterstuk van Toneelgroep Maastricht waarover ik al eerder schreef, naar Haarlem. Natuurlijk heb ik de fotoclub geënthousiasmeerd om met ons daarheen te gaan. Enerzijds omdat het heel goed gespeeld is en een indrukwekkende interpretatie van haar leven en werk biedt, en anderzijds omdat Francesca Woodman zo’n betekenisvolle en inspirerende fotografe is (was) - vooral ook voor mij. Ik weet nog goed toen ik bij een bezoek aan het MoMA in New York bij verrassing een expositie van haar werk binnenliep - en meteen van mijn stuk was. Dat is sindsdien altijd gebleven zodra ik een foto van haar zie.
  

Haar werk en leven heeft vele verschillende kanten, kanten die mij stuk voor stuk aanspreken. En telkens als je kijkt zie je weer wat anders. Zo ook nu ik me geestelijk weer aan het voorbereiden ben op deze voorstelling. Daarbij stuitte ik op een artikel over haar in The Guardian naar aanleiding van een expositie van haar werk in Londen in augustus afgelopen jaar. Het is gebaseerd op interviews met haar ouders en een vriendin van haar. Het punt dat het artikel, en met name haar moeder, maakt is dat voor veel mensen haar zelfmoord tot een bepaalde interpretatie van haar werk aanleiding geeft die niet terecht is - namelijk van geestelijke verwardheid en neerslachtigheid. Haar moeder daarentegen legt uit ho sprankelend, creatief en vooral ook leuk en grappig zij was. Ze nam zichzelf met een flinke dosis ironie en zelfspot op de korrel. En dat woord ironie is heel belangrijk - ook met het oog op de depressiviteit waarmee zij kampte en die haar uiteindelijk fataal werd. Ironie naar jezelf en de wereld toe stelt je in staat afstand te nemen, naar jezelf en de dingen te kijken, te relativeren, te onderzoeken en te veranderen. Zo ging zij ook om met fotografie - als een spel waarin zij de loop nam met alle spelregels die men maar verzonnen heeft. Die ironie helpt ook om de depressie, de prestatiedruk en teleurstellingen te relativeren en op afstand te zetten. Dat is haar uiteindelijk helaas niet gelukt, maar we doen haar recht aan door Francesca’s spel te zien als de essentie van haar werk, van haar surrealisme. Haar foto’s zijn toch vooral een uitdrukking daarvan - en juist niet van verwardheid, depressie en doodsverlangen.

Ik moet daar ook aan denken als mensen mij zeggen dat mijn foto’s niet vrolijk stemmen. Dat klopt, daar ben ik ook niet op uit. Ik hoop alleen niet, als mensen daarom mijn werk ook zien als van iemand die zwaarmoedig is. Ik wil vooral bevreemding wekken - vanuit bevreemding wordt de verbeelding gewekt. Daar hoort een dosis ongemakkelijkheid en ‘unheimlichkeit’ bij - maar die ga ik met plezier, met ironie aan. Zo gaan wij meukers ook ‘los’ op treurigheid, met een jongensachtig plezier! Plezier gehuld in de bittere chocolade van melancholie. Bevreemding en melancholie zijn uitvloeisels van mijn spelen met de werkelijkheid - en dat spelen, dat moet ik meer doen. Dat moet ik nóg meer doen, omdat mijn fotografie dan krachtiger en eigener wordt - en omdat ik daarin plezier heb. Een eventueel verwarrend of zwaarmoedig effect op de beschouwer neem ik op de koop toe. En daarin voel ik mij zielsverwant met Francesca - en daarom was en ben ik zo geroerd als ik haar foto’s zie. Er is geen fotograaf die mij zo raakt als zij. En daarom kijk ik zo uit naar 2 april.

in2tango

Afgelopen zaterdag was ik te gast op een feestje voor de vrijwilligers van Serious Tango Request, een evenement tijdens 3FM Serious Request in Haarlem eind december waarbij nagenoeg 24 uur lang tango-salons, workshops en dergelijke werden georganiseerd. Samen met collega-fotografen van Fotogroep Haarlem hebben we dat evenement vastgelegd (zie mijn voorgaande blog). Gedurende de avond kregen we ook een proefles tango – en na afloop was het ‘salon’ geblazen, met als thema ‘Cupido Night’. Ik nam natuurlijk de gelegenheid weer te baat om te fotograferen. 

Ik bedacht mij vooraf om me te focussen op twee aspecten: allereerst was het mijn idee om deze keer te proberen de dans als beweging vast te leggen – maar de camera besliste anders en zo richtte ik me volledig op mijn andere idee, waarover hieronder meer.

Al tijdens de les werd mij duidelijk, dat het geheim van de tango berust op drie pijlers. De eerste en meest vanzelfsprekende want zichtbare is de beweging, de dans zelf. Die is echter afhankelijk van de tweede factor. Doordat juist bij de tango de dansbewegingen intuïtief en in hoge mate improviserend worden gekozen en uitgevoerd, komt het tweede element in het spel: een duidelijke rolverdeling tussen leider en volger. Alleen zo kan een vloeiende vraag-antwoord dialoog (‘flow’) van dansbewegingen gaande worden gehouden. 

Over leiden/volgen valt veel interessants te zeggen, maar ik wil toe naar het derde, daar weer aan ten grondslag liggende element: de verbondenheid van de danspartners. Er moet sprake zijn van een diepe afstemming, een intens aanvoelen, anticiperen en inspelen op elkaars bewegingen, intenties en ‘danstaal’ om de dans te laten slagen. Dat gaat zo ver, dat (volgende) partners tijdens de dans de ogen kunnen sluiten. Ze worden samen één dansend wezen. En daar, naar die momenten werd mijn camera onweerstaanbaar heen getrokken. Dat moest en wilde ik vastleggen – dus danste ik quasi zelf met mijn camera om de dansparen heen, de momenten vangend waarop dat het meest tot uitdrukking kwam.

Die fascinatie is niet voor niets. Zo wil ik als fotograaf namelijk ook zijn: intens gefocussed op 'de ziel' van het onderwerp, volledig afstemmend op wat het geziene met je doet. Dan beleef ik iets vergelijkbaars als de tangodansers: flow, een moment van oplossen in het moment, een verheffing uit de tijd en een opgaan in zeg maar universele liefde. Klinkt misschien een beetje zweverig, maar dat krijg je nu eenmaal van flow :-).

Hoe dan ook - een kleine selectie foto's van beide evenementen zijn zeer spoedig op mijn website te zien, dus hou die in de gaten!